Γράφει ο Δημήτρης Καπετανόπουλος

Σε αυτό το τεύχος λοιπόν σας παρουσιάζουμε τα πιο εντυπωσιακά από τα πάμπολλα σπήλαια της Ελλάδας, που αξίζει να γνωρίσει κάποιος και να ανακαλύψει την… «μαγεία» τους.

1. Σπήλαιο Περάματος

Βρίσκεται μόλις 5 χλμ. από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων, στο δρόμο για Μέτσοβο, στο ομώνυμο προάστιο Πέραμα, επάνω στο λόφο Γορίτσα. Τα πόδια του λούζει η λίμνη Παμβώτιδα Ιωαννίνων, που έγινε ξακουστή με το θρύλο της Κυρά-Φροσύνης και του Αλή Πασά, και είναι το πιο μεγάλο σε έκταση σπήλαιο στην Ελλάδα με 4,8 στρέμματα και το 6ο σε μήκος διαδρόμων με 1.700 μέτρα

Το Σπήλαιο Περάματος είναι γεωλογικά συνδεδεμένο με την παρουσία και την εξέλιξη τής λίμνης Παμβώτιδας. Χρονολογείται περίπου στα 1.500.000 χρόνια και είναι τμήμα κοίτης ποταμού, όταν τα νερά της λίμνης Παμβώτιδας κάλυπταν όλο το λεκανοπέδιο τής πόλης των Ιωαννίνων και ο λόφος Γκορίτσα ήταν μια νησίδα.

Οι πρώτες σύγχρονες αναφορές για την ύπαρξη του Σπηλαίου χρονολογούνται από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι κάτοικοι τού Περάματος έβρισκαν καταφύγιο κατά τους βομβαρδισμούς.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και μετά το τέλος του, φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά από τον Κωνσταντίνο Κασβίκη, γυμναστή και ερασιτέχνη σπηλαιολόγο. Η συστηματική εξερεύνηση και χαρτογράφησή του ξεκίνησε από τον Ιωάννη και την Άννα Πετροχείλου (ιδρυτές της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας).

Σπήλαιο Περάματος στο Νομό ΙωαννίνωνΤο Σπήλαιο Περάματος ανήκει στα ασβεστολιθικά σπήλαια και διαθέτει 19 είδη σταλακτιτών και σταλαγμιτών, αριθμό εξαιρετικά μεγάλο.

Αποτελείται από πολλές διαδοχικές αίθουσες και διαδρόμους στολισμένους με σταλακτίτες, σταλαγμίτες, κουρτίνες και εντυπωσιακές κολώνες σε θαυμάσια συμπλέγματα. Το 1956 βρέθηκαν απολιθωμένα δόντια και οστά της αρκούδας των σπηλαίων.

Καταλαμβάνει έκταση 14.800 τ.μ. και η τουριστική διαδρομή είναι συνολικά 1.100 μέτρα. Η θερμοκρασία τού εσωτερικού χώρου είναι 18°C, ενώ η υγρασία φτάνει το 100%.

2. Το Σπήλαιο των Λιμνών

Το «Σπήλαιο των Λιμνών» βρίσκεται κοντά στο χωριό Καστριά του Δήμου Λευκασίου Αχαΐας, επί του επαρχιακού δρόμου Πατρών–Καλαβρύτων–Κλειτορίας–Τριπόλεως. Απέχει μόλις 17 χλμ. από τα Καλάβρυτα και 9 χλμ. από την Κλειτορία.

Το σπήλαιο είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς σχηματισμούς του, έχει κάτι αποκλειστικά δικό του: τις αλλεπάλληλες κλιμακωτές λίμνες (εκτείνονται σε τρεις ορόφους), που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον κόσμο! Το αξιοποιημένο μήκος του σπηλαίου προς το παρόν ανέρχεται σε 500 μέτρα.

Ο επισκέπτης μπαίνει στο σπήλαιο από τεχνητή σήραγγα, που καταλήγει κατ΄ ευθείαν στο δεύτερο όροφο. Οι διαστάσεις του τμήματος αυτού προκαλούν δέος, έκσταση και θαυμασμό. Η διάβαση των λιμνών γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γέφυρες. Στον κάτω όροφο του σπηλαίου βρέθηκαν απολιθωμένα οστά ανθρώπου και διαφόρων ζώων, μεταξύ των οποίων και ιπποπόταμου. Το τμήμα αυτό προορίζεται για βιοσπηλαιολογικό εργαστήριο διεθνούς προβολής.

3. Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη

Το σπήλαιο βρίσκεται στο νομό Δράμας στο δήμο Προσοτσάνης, κοντά στο χωριό Κοκκινόγεια, σε τοποθεσία κατάφυτη από πλατάνια.

Είναι ένα από τα ελάχιστα στην Ελλάδα που διασχίζεται από ποτάμι (Αγγίτη). Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο σε μήκος σπήλαιο της χώρας, μετά το σπήλαιο Δυρού, με μήκος 13 χλμ. και υψομετρική διαφορά 400 μέτρα. Έχει εξερευνηθεί σε βάθος 8,5 χλμ. από ομάδα Γάλλων σπηλαιολόγων.

Από αυτά, περίπου 2,5 χλμ. είναι προσπελάσιμα, ενώ επισκέψιμα είναι τα πρώτα 500 μέτρα. Μέσα στο σπήλαιο με σταθερή θερμοκρασία 17ο C, στο διάκοσμό του κυριαρχούν οι λευκοί και ερυθρόμορφοι σταλακτίτες διαφόρων μορφών.

Το σπήλαιο λέγεται και Μααρά, ονομασία η ετυμολογία της οποίας είναι είτε από τα αραβικά και σημαίνει μικρό σπήλαιο είτε από τα εβραϊκά που σημαίνει νερό από το βουνό. Στην περιοχή, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα παλαιολιθικά και παλαιοντολογικά, καθώς και ένα χαυλιόδοντα από μαμούθ, που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δράμας.

Στην έξοδο του ποταμού (είσοδος του σπηλαίου) υπάρχει υδροτροχός που λειτουργούσε από την τουρκοκρατία, για την ύδρευση των γύρω οικισμών. Το σύστημα τροχών κάλυψε τις ανάγκες υδροδότησης της περιοχής μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί μοναδικά είδη ψαριών, όπως η μπριάνα και το τυλινάρι και ένα μοναδικό είδος ημιδιάφανης πετροκαραβίδας.

4. Το Σπήλαιο της Αλιστράτης

Κάτι πρέπει να.. έχει η Προσοτσάνη κι είναι γεμάτη σπήλαια.

Εκεί βρίσκεται και το σπήλαιο της Αλιστράτης, και είναι ένα από τα μεγαλύτερα σπήλαια της Ευρώπης.

Ο πλούσιος διάκοσμός του περιλαμβάνει, εκτός από τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες σε διάφορους χρωματισμούς και τους σπάνιουςεκκεντρίτες. Οι εκκεντρίτες ή ελικτίτες είναι σπάνιοι σχηματισμοί που δημιουργούνται «αψηφώντας» τους νόμους της βαρύτητας και ακολουθώντας ακανόνιστες πορείες. Κύριο χαρακτηριστικό του εν λόγω σπηλαίου – που το κάνει και μοναδικό στον ελληνικό χώρο – η πολύ μεγάλη ποικιλία εκκεντριτών.

Χαρακτηρίζεται επίσης, από τους μοναδικούς μικροσκοπικούς οργανισμούς (3 χιλστ.) που απαντώνται εντός του, όπως η Alistratia Beroni, ένα μοναδικό είδος ισοπόδου. Οι επισκέψιμοι διάδρομοι έχουν μήκος 3 χλμ. περίπου. Το σπήλαιο ανήκει στο δίκτυο σπηλαίων του φαραγγιού του ποταμού Αγγίτη μαζί με άλλα τέσσερα γνωστά σπήλαια. Το σπήλαιο Αλιστράτης απέχει 6 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της κωμόπολης της Αλιστράτης Σερρών, στη θέση «Πετρωτό» και είναι προσβάσιμο τόσο από την Δράμα και την Καβάλα, όσο και από τη Θεσσαλονίκη (μέσω Σερρών ή Ασπροβάλτας). Έχει αξιοποιηθεί και είναι επισκέψιμο από το 1998.

5.Το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος -Χίος

Το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος είναι ένα από τα δύο επισκέψιμα σπήλαια της Χίου (το άλλο είναι αυτό των Ολύμπων). Πρόκειται ουσιαστικά για δύο σπήλαια, το ένα πάνω από το άλλο. Το κατώτερο εκτείνεται σε μεγάλη έκταση και έχει σημαντικό λιθωματικό διάκοσμο. Το από πάνω είναι αβαθές και στο στόμιό του είναι κτισμένο το εκκλησάκι της Αγιογαλούσαινας.

Ο επισκέπτης, στη διαδρομή του σπηλαίου θα συναντήσει θάλαμους και διαμερίσματα, στολισμένα με σταλακτικά συμπλέγματα, που είναι πολύ εντυπωσιακά.
Μορφολογικά, πρόκεται για έναν επιμήκη διάδρομο μήκους 220μ. που σχηματίζει μαιάνδρους ενώ τοπικά διευρύνεται δημιουργώντας ευρύχωρες αίθουσες και δαιδαλώδεις θαλάμους. Εξώστες, παράθυρα, γέφυρες και λαγούμια συγκαταλέγονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η υγρασία και η σταγονορροή είναι έντονες ενώ η θερμοκρασία μεταβάλλεται.

Η ανασκαφική έρευνα που διενεργήθηκε στα δύο κατώτερα σπήλαια, το 1938 από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή και το 2004 από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα που χρονολογούνται από τη Μέση και Νεότερη Νεολιθική περίοδο (6η και 5η χιλιετία π.Χ.). Στο σπήλαιο περιέχονταν επίσης σποραδικά κατάλοιπα όλων των μεταγενέστερων περιόδων. Αφθονα είναι επίσης τα διατροφικά κατάλοιπα, κυρίως οστά ζώων, ψαριών και κογχύλια.

Αξίζει να σημειωθεί και η ανεύρεση οστών από αρκούδες, λεοπαρδάλεις, αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ζώα που έχουν εξαφανιστεί πλέον από το νησί..

6. Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην Κεφαλονιά

Πρόκειται για ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο.

Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης βρίσκεται σε απόσταση 2 χιλ. βορειοδυτικά της Σάμης. Η φυσική είσοδος του σπηλαίου είναι κατακόρυφη (διαστάσεων 40×50 μ.) και δημιουργήθηκε από την πτώση ενός τμήματος της οροφής. Παρόλα αυτά υπάρχει και τεχνητή είσοδος με σκαλοπάτια που επιτρέπει την επίσκεψη στο σπήλαιο. Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε από τον Γιάννη Πετρόχειλο το 1951.

Η λίμνη βρίσκεται 20 μ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, έχει μήκος 160 μ. περίπου και το νερό έχει βάθος 10 μ. έως 40 μ. Σταλακτίτες ηλικίας 20.000 χρόνων με περίεργα σχήματα στολίζουν το μεγαλύτερο τμήμα του σπηλαίου.

Αξίζει όταν επισκεφθείτε την Κεφαλονιά να κάνετε βαρκάδα στο σπήλαιο, έτσι άλλωστε γίνεται και η ξενάγηση. Ξεκινάει από το ξεσκέπαστο τμήμα του σπηλαίου όπου το φως πέφτει στο νερό και δημιουργεί τις ωραιότερες τυρκουάζ αποχρώσεις και συνεχίζεται στο σκεπασμένο τμήμα του.

Στο κέντρο της λίμνης υπάρχει ένα μικρό νησάκι, πάνω στο οποίο βρέθηκαν ευρήματα που πιστοποιούν τη λατρευτική λειτουργία του σπηλαίου καθώς, κατά την αρχαιότητα, οι προϊστορικοί κάτοικοι λάτρευαν τον Θεό Πάνα και την παρουσία γυναικείων μορφών, τις γνωστές Νύμφες. Γι’αυτό το λόγο το σπήλαιο Μελισσάνη ονομάζεται και Σπήλαιο των Νυμφών.

7. Το Σπήλαιο Κουτούκι στην Παιανία

Το Σπήλαιο εντάσσεται στο υπόγειο καρστικό σύστημα του Υμηττού. Η δημιουργία του οφείλεται στην υψηλή διαλυτότητα των ασβεστόλιθων στο νερό της βροχής. Αυτό είναι και η πρωταρχική αιτία γενέσεως των Σπηλαίων.

Έτσι έχει δημιουργηθεί και το μεγαλύτερο μέρος του Σπηλαίου της Παιανίας, με πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο, με ποικιλίες σταλακτιτικών σχηματισμών και υποβλητική ατμόσφαιρα, στοιχεία που ώθησαν στο να δοθούν διάφορα ονόματα στις αίθουσες, τους εξώστες, τις πλατείες και τους διαδρόμους. Την «Ολυμπιακή Δάδα» μπορούμε να διακρίνουμε, «Βωμούς», «Κοράλλια», ένα «Αρμόνιο», και τον «Κόκκινο Καταρράκτη» από τα οξείδια του σιδηρού που διεισδύουν στο εσωτερικό του σπήλαιο μαζί με το νερό από την επιφάνεια του εδάφους.

Το «Κουτούκι» είναι σπηλαιοβάραθρο με κατακόρυφο ύψος 38,5μ. και μήκος διαδρόμων 350μ. περίπου. Ο τεράστιος κεντρικός θάλαμος, διαστάσεων 60 x 60 μ. χωρίζεται με σταλαγμίτες, σταλακτίτες και κολώνες σε άλλους μικρότερους. Η θερμοκρασία στο εσωτερικό του είναι 17oC. Σήμερα η επίσκεψη γίνεται από τεχνητή είσοδο που κατασκευάστηκε για την διευκόλυνση της πρόσβασης, στα πλαίσια της τουριστικής αξιοποίησης που έγινε από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.) την τετραετία 1963 – 1967.

8. Το Σπήλαιο του Δράκου στην Καστοριά

Βρίσκεται στην Καστοριά και είναι ένα από τα πιο σύγχρονα σπήλαια στα Βαλκάνια, εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα συστήματα ανακύκλωσης του αέρα και διατήρησης της ισορροπίας του κλίματος. Μεταξύ των άλλων, στο σπήλαιο έχει εγκατασταθεί ηλεκτρονικό σύστημα που ελέγχει τη μετακίνηση των βράχων στο εσωτερικό της ώστε να υπάρχει ανά πάσα στιγμή ενημέρωση για τις γεωλογικές μεταβολές.

Έχουν φτιαχτεί ειδικές διαδρομές κατάλληλα διαμορφωμένες με σεβασμό προς το περιβάλλον και μια πλωτή γέφυρα από την οποία μπορεί κανείς να δει τις 7 λίμνες που υπάρχουν μέσα στη σπηλιά. Είναι το μοναδικό σπήλαιο στην Ελλάδα με λίμνες γλυκού νερού κι αυτό λόγω της εγγύτητας με τη λίμνη της Καστοριάς. Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε το 1940 από κατοίκους της Καστοριάς και πήρε το όνομά της από την είσοδό της που έχει τη μορφή στόματος δράκου. Ακολούθησαν διάφορες χαρτογραφήσεις και εξερευνήσεις του σπηλαίου, ενώ η πρώτη προσπάθεια διαμόρφωσης του χώρου της εισόδου έγινε το 1985. Επίσης, μέσα στη σπηλιά ανακαλύφθηκαν οστά αρκούδας των σπηλαίων, η ηλικία των οποίων εκτιμάται σε 10.000 χρόνια.

9. Το Σπήλαιο Κάψια στην Αρκαδία

Το σπήλαιο «Καταβόθρες του Κάψια». Βρίσκεται κάτω από το Χιονοδρομικό Κέντρο του Μαινάλου, 1500 μέτρα απ’ το χωριό Κάψια, μόλις 15 χλμ. απ’ την Τρίπολη.
Ανακαλύφθηκε το 1887 από το Γάλλο αρχαιολόγο Γουσταύο Φουζέρ, στα πλαίσια των ανασκαφών του στη Μαντινεία και εξερευνήθηκε το 1892.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες το σπήλαιο του Κάψια είναι παγκοσμίου σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος και έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ένα αξιοθέατο μεγάλου τουριστικού ενδιαφέροντος.

Το σπήλαιο έχει μήκος, σε ευθεία, 380 μέτρα και ο διάκοσμος του αποτελεί ένα σπάνιο, μεγαλειώδες θέαμα συνδυασμού χρωμάτων, σχεδίων και φυσικών συμπλεγμάτων.
Μέχρι σήμερα έχουν εξερευνηθεί περίπου 6.500 τ.μ. του σπηλαίου ενώ στο εσωτερικό του εντοπίστηκαν απολιθώματα νεολιθικής εποχής, ίχνη παλιάς πλημμύρας, ανθρώπινα οστά και κρανία αλλά και πήλινα λυχνάρια του 4ου και 5ου αιώνα μ.Χ.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχουν μικρά και μεγάλα δωμάτια, πολυδαίδαλοι διάδρομοι και μοναδικά συμπλέγματα από σταλακτίτες και σταλαγμίτες που ξεπερνούν κατά πολύ το ένα μέτρο.

Στην «αίθουσα των θαυμάτων» του σπηλαίου μπορεί να αντικρίσει κανείς ένα αληθινό δάσος από κατάλευκους σταλακτίτες που κρέμονται από την οροφή και πολύχρωμους σταλαγμίτες σε μοναδικούς συνδυασμούς χρωμάτων και σχεδίων. Εικόνες πραγματικά θεαματικές που κάνουν το Σπήλαιο του Κάψια ένα σπήλαιο αξεπέραστης αξίας αλλά και ομορφιάς.

10. Το Σπήλαιο στην Βλυχάδα Διρού

Για το τέλος κρατήσαμε το πιο εντυπωσιακό από τα σπήλαια της Ελλάδα και ένα από τα πιο εντυπωσιακά παγκοσμίως.

Βρίσκεται στη δυτική ακτή της Λακωνικής χερσονήσου, στον ‘Ορμο του Διρού. Το Σπήλαιο Γλυφάδα (ή Βλυχάδα) Διρού εξερευνήθηκε για πρώτη φορά το 1949, όταν οι ιδρυτές της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, Γιάννης και ‘Αννα Πετροχείλου, άρχισαν να το εξερευνούν συστηματικά. Η ύπαρξή του ήταν γνωστή στους ντόπιους από το 1900 περίπου.

Κανείς όμως δεν υποψιαζόταν το θαύμα που έκρυβε στο εσωτερικό του. Έως το 1960 είχαν εξερευνηθεί και χαρτογραφηθεί 1.600 μέτρα, ενώ σήμερα το γνωστό μήκος του σπηλαίου ξεπερνά τα 15 χιλιόμετρα. Το 1970 έγινε η πρώτη υποβρύχια εξερεύνηση. Το μήκος των επισκέψιμων διαδρόμων του σπηλαίου είναι 3100μ. (σύμφωνα με το ΥΠ.ΠΟ.Τ.), εκ των οποίων τα 300μ. είναι χερσαία. Η ξενάγηση στο θαλάσσιο τμήμα πραγματοποιείται με βάρκες.

Εξαιτίας του πλούσιου πολύχρωμου διακόσμου του, τοποθετείται στην κορυφή της παγκόσμιας λίστας λιμναίων σπηλαίων μαζί με τη Ζάιτα του Λιβάνου και το γαλλικό Παντιράκ.

Το χερσαίο, αλλά και το ενάλιο τμήμα του, διαθέτει πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο. Το διατρέχει υπόγειος ποταμός που χύνεται στη θάλασσα περίπου 23μ. δεξιά της φυσικής εισόδου του, η οποία βρίσκεται μισό μέτρο πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Το μεγαλύτερο μέρος του σπηλαίου καλύπτεται με θαλασσινό νερό και η στάθμη των υδάτων στο εσωτερικό του μεταβάλλεται ανάλογα με τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες. Εντός του σπηλαίου έχουν εντοπισθεί οστά ιπποποτάμων, πανθήρων, υαινών, λιονταριών, ελαφιών και άλλων ζώων, καθώς και προϊστορική κεραμική.

Το σπήλαιο άρχισε να σχηματίζεται πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες, που σήμερα βρίσκονται κάτω από το νερό, σχηματίστηκαν όταν η επιφάνεια της θάλασσας βρισκόταν πολύ χαμηλότερα από το σημερινό της επίπεδο. Το νερό μέσα είναι υφάλμυρο και έχει μεγάλη σκληρότητα. Η θερμοκρασία του είναι περίπου 14OC, ενώ του αέρα κυμαίνεται από 16 έως 19OC.

Η φυσική του είσοδος έχει διάμετρο μόλις μισού μέτρου και βρίσκεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Σε παλαιότερες εποχές το σπήλαιο είχε και άλλες εισόδους οι οποίες σταδιακά έκλεισαν. Για την αξιοποίησή του ανοίχτηκαν δυο νέες είσοδοι

eleftherostypos.gr