Ήλιος και δέρμα: τι να προσέξουμε στα πρώτα μπάνια

Του Άγι Γραφάκου

Δερματολόγου- Αφροδισιολόγου

Το ηλιακό φως λοιπόν και μάλιστα ένα μέρος από το αόρατο φάσμα του, η υπεριώδης ακτινοβολία, ευθύνονται για μια μεγάλη ποικιλία ανεπιθύμητων ή και επικίνδυνων καταστάσεων για το δέρμα. Η πιο συνηθισμένη με οξεία εμφάνιση είναι το ηλιακό έγκαυμα, άλλα υπάρχουν και άλλες καταστάσεις όπως διάφορες φωτοδερματίτιδες, αλλεργικής ή ερεθιστικής φύσεως που ανησυχούν τους ασθενείς και τους οικείους τους. Συνήθως πρόκειται για συνδυασμένη βλαπτική επίδραση κάποιου σκευάσματος που έχει εφαρμοστεί στο δέρμα (καλλυντικές κρέμες, αρώματα, αιθέρια έλαια, απορρυπαντικά ή μαλακτικά ρούχων) και του ηλιακού φωτός.

Το αποτέλεσμα είναι ένας ερεθισμός που μπορεί να κυμαίνεται από απλό κοκκίνισμα και κνησμό μέχρι σχηματισμό φυσαλίδων και διαβρώσεις. Ακόμα όμως και φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα ή ενδοφλέβια μπορεί να οδηγήσουν σε φωτοδερματίτιδες. Σε κάθε περίπτωση το χαρακτηριστικό είναι ότι το εξάνθημα εντοπίζεται στα ηλιοεκτεθειμένα μέρη του δέρματος και διακόπτεται μάλλον απότομα εκεί που αρχίζει η κάλυψη από τα ρούχα.

Σε βάθος χρόνου, η υπερβολική έκθεση στον ήλιο οδηγεί σε ένα αισθητικό πρόβλημα, τη φωτογήρανση και φυσικά στο πολύ σοβαρότερο θέμα του καρκίνου του δέρματος. Συνοπτικά η γήρανση του δέρματος είναι μια φυσιολογική διαδικασία και χαρακτηρίζεται από μια σχετική λέπτυνση και χαλάρωση του δέρματος που μπορεί να έχει λεπτές ρυτίδες και γενικά έχει ομοιόμορφο χρώμα. Αντίθετα στη φωτογήρανση υπάρχει ποικίλου βαθμού τραχύτητα της επιφάνειας, έντονη και βαθιά ρυτίδωση, καστανοκίτρινη χροιά, ευρυαγγείες και πιθανές ακτινικές υπερκερατώσεις ή και δερματικά νεοπλάσματα.

Το πιο τυπικό σημείο για να δούμε, ακόμα και μόνοι μας, αν υπάρχει φωτογήρανση είναι να κοιτάξουμε στον καθρέπτη την περιοχή του λαιμού-ντεκολτέ και μάλιστα το όριο ανάμεσα στο εκτεθειμένο στον ήλιο V και την παρακείμενη καλυμμένη συνήθως από ρούχα περιοχή. Όσο πιο έντονη είναι η αντίθεση τόσο μεγαλύτερη η φωτογήρανση. Φυσικά πρόκειται για μια κατάσταση που δημιουργείται προοδευτικά, σε διάρκεια πολλών χρόνων καθώς όπως λέμε το δέρμα έχει μνήμη και οι μικρές ανεπαίσθητες βλάβες που δημιουργούνται προοδευτικά στα κύτταρα αρχίζουν να εκδηλώνονται αργότερα, ακόμα και αν πλέον αποφεύγουμε τον ήλιο.

Το πιο σοβαρό πρόβλημα που προκαλεί ο ήλιος είναι βέβαια ο καρκίνος του δέρματος, είτε το μελάνωμα είτε τα επιθηλιώματα (ακανθοκυτταρικό και βασικοκυτταρικό). Πιο επικίνδυνο από όλα είναι το μελάνωμα, καθώς αν ξεφύγει και δώσει μεταστάσεις δεν έχει καλή πρόγνωση. Στην Ελλάδα εμφανίζονται περίπου 3-4 νέα περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού το χρόνο. Παράγοντες κινδύνου όπως επανειλημμένως τονίζουν οι δερματολόγοι είναι τα κόκκινα και λιγότερο τα ξανθά μαλλιά, το ανοιχτό χρώμα ματιών, το δέρμα που κοκκινίζει-καίγεται εύκολα και μαυρίζει αργά και δύσκολα, το ατομικό και το οικογενειακό (σε συγγενείς πρώτου βαθμού) ιστορικό μελανώματος, η έντονη αλλά περιοδική πχ κάθε καλοκαίρι έκθεση στον ήλιο ατόμων που γενικά δεν εκτίθενται μέσα στο χρόνο, τα ηλιακά εγκαύματα στην παιδική και εφηβική ηλικία, το τεχνητό μαύρισμα-solarium και το ιστορικό χρόνιας ανοσοκαταστολής όπως στους μεταμοσχευμένους ασθενείς.

Υπάρχουν επίσης επιβαρυντικά στοιχεία που βλέπουμε στην κλινική εξέταση, όπως ο μεγάλος αριθμός σπίλων-ελιών, οι πανάδες στον κορμό και ιδίως στους ώμους και τη ράχη, οι μεγάλοι συγγενείς σπίλοι και πάνω από όλα η αναφορά από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα(3-6 μήνες) έχει δει είτε μια καινούργια βλάβη είτε μια προϋπάρχουσα βλάβη που αλλάζει σε χρώμα, μέγεθος, περίγραμμα ή συμμετρία. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι η βλάβη αυτή να έχει αιμορραγία, έκκριση υγρού, κνησμό, έλκωση ή και πόνο. Αυτά είναι σημάδια που πρέπει να μας οδηγήσουν στο δερματολόγο το συντομότερο δυνατόν, καθώς η έγκαιρη χειρουργική αφαίρεση του μελανώματος είναι ουσιαστικά και η οριστική θεραπεία.