«Ας γράψουμε Ιστορία, πριν η ιστορία μας ξεγράψει»

(γράφει ο Αλέξανδρος Αλεξάκης*)

Κέρκυρα 09.04.2020

Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με μία βαθύτατη ύφεση, ο βαθύς διχασμός και η πλήρης απαξίωση του θεσμού που είχαν εμφανιστεί κατά την κρίση χρέους τα προηγούμενα χρόνια φαίνεται ότι επανεμφανίστηκαν. Η έκδοση ή μη ευρωομολόγων διχάζει ξανά τις χώρες της Ευρωζώνης και αυτό αναμένεται να γίνει κάτι παραπάνω από σαφές στο σημερινό Eurogroup.

"Είναι μια πρωτοβουλία που απευθύνεται στους λαούς, τους πολίτες της Ευρώπης, τα συνδικάτα , τις ΜΚΟ. Μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πέρα από τα στενά όρια των κυβερνήσεων που στόχο έχει να γράψει Ιστορία. Ή γράφουμε Ιστορία, ή η ιστορία θα μας ξεγράψει". Ήταν μέρος των λόγων που απηύθυνε ο Γιώργος Παπανδρέου σε ομιλία του στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ το 2011. Ο πρώτος που είχε ταχθεί υπέρ της έκδοσης ευρωομολόγου, εννιά χρόνια πριν, εκτιμώντας ότι η έκδοση κοινών ευρωομολόγων από τις χώρες της Ευρωζώνης θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση της κρίσης χρέους. Η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης που τελικά επιβλήθηκε στη χώρα μας, η οποία αποτέλεσε και το πειραματόζωο εκείνης της περιόδου, έχει αφήσει μέχρι και σήμερα ανεξίτηλα τα σημάδια της πάνω στο σώμα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Στη σημερινή Ευρώπη της κρίσης, όπου οι ανισότητες οξύνονται και τα συναισθήματα της αδικίας γιγαντώνονται, ακούγεται συχνά το αίτημα για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και μια νέα μορφή αλληλεγγύης. Ένα συμβόλαιο που θα μας κάνει να είμαστε ισχυρότεροι, όχι επειδή κλεινόμαστε στα σύνορα μας αλλά επειδή μοιραζόμαστε την αντιμετώπιση των κινδύνων. Η πανδημία του κορονοϊού ανέδειξε την ανάγκη ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, που θα έχει στο επίκεντρό του, το σεβασμό των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων.

Στην πανδημία αυτή δεν δοκιμάζονται μόνο τα συστήματα υγείας. Δοκιμάζονται τα συστήματα διακυβέρνησης, τα πολιτεύματα και οι ίδιοι οι θεσμοί. Αυτό που θα κριθεί στην πορεία της κρίσης και θα αξιολογηθεί αφότου θα έχει περάσει, είναι το κατά πόσον τα κράτη-μέλη ήταν σε θέση να αρθούν στο ύψος της περίστασης. Να αποδείξουν οι σύγχρονες δημοκρατίες, σε συγκεκριμένες συνθήκες πίεσης, ότι μπορούν να αντεπεξέλθουν στα νέα δεδομένα της εποχής και να αντιμετωπίσουν την απειλή.

Είναι η ώρα πολύ κρίσιμων αποφάσεων για την Ευρώπη. Η ώρα για την συνεργασία και την αλληλεγγύη της Ευρώπης που δεν έμαθε από τα λάθη της. Της Ευρώπης που δεν ξεκίνησε ποτέ μια σοβαρή συζήτηση για τα συστημικά αίτια που γεννούν τέτοιου είδους κρίσεις. Πλέον δεν υπάρχει εναλλακτική από το ευρωομόλογο, αν θέλουμε να κρατηθεί όρθιο το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Είναι πλέον εμφανής η ανάγκη για ρευστό, για νέο χρήμα, για ένα νέο Ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ.

Ενώ αρκετοί ψιθυρίζουν ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα μπορούσε να δανείσει φτηνά, ξεχνούν περιέργως να συμπληρώσουν ότι αυτά τα δάνεια συνοδεύονται πάντα από αυστηρούς όρους, δηλαδή νέα Μνημόνια. Την ύστατη στιγμή όπου η Ευρώπη οφείλει να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα αλληλεγγύης, δίνει ακόμα μια φορά τροφή για σχόλια σε λαϊκιστές, ευρωσκεπτικιστές και funds του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης. Σε αυτούς ακριβώς που το 2011, όταν η Ελλάδα βρισκόταν στο χείλος της αβύσσου, πόνταραν στην κατάρρευση ολόκληρης της Ευρωζώνης.

Η απειλή που δεχόμαστε είναι συμμετρική και τα αποτελέσματα επηρεάζουν ήδη δραστικά τις οικονομίες των κρατών-μελών, άρα και την Ευρωπαϊκή οικονομία. Το να ενεργούν ορισμένα κράτη-μέλη σαν φύλακες της δημοσιονομικής αρετής σε μια τέτοια κατάσταση είναι τεράστιο σφάλμα και με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα.

Οι ηγεσίες των κρατών μελών δεν πρέπει να είναι κοντόφθαλμες. Το ευρωομόλογο είναι ένα εργαλείο μεταφοράς χρέους από τους ώμους των κρατών προς τους ώμους ολόκληρης της Ένωσης. Η «αμοιβαιοποίηση» χρέους με την έκδοση ευρωομολόγων δεν θα επηρεάσει τη λεπτή ισορροπία που συμφωνήθηκε στο Μάαστριχτ και θα συμβάλει ουσιαστικά στην εξυπηρέτηση του χρέους των ασθενέστερων οικονομιών.

Το ευρωομόλογο είναι μονόδρομος για τη χρηματοδότηση των προσπαθειών που θα πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση με στόχο την ανασύσταση του κοινωνικού και οικονομικού ιστού της. Στέλνοντας ταυτόχρονα ένα ισχυρό μήνυμα στις αγορές, καθώς και στους πολίτες της Ευρώπης, ότι δεν έχουμε εγκαταλείψει ο ένας τον άλλον σε μια στιγμή μεγάλης ανάγκης.  Αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι η Ευρώπη είναι κάτι περισσότερο από μια συμμαχία εγωμανών. Ας είναι το ευρωομόλογο η πρωτοβουλία εκείνη, που στόχο θα έχει να γράψει Ιστορία πριν η ιστορία μας ξεγράψει.