Γράφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Eκείνο που δεν είναι γνωστό ή μάλλον τείνει να ξεχαστεί από τη μνήμη είναι η λιτανεία της «Ευλογιάς», που γίνεται τη Δευτέρα του Πάσχα στην Πεσσάδα. Η λιτανεία αυτή οφείλει το όνομά της σε ένα παλιό γεγονός που διατηρείται στη μνήμη των παλαιοτέρων της περιοχής.

Σύμφωνα με την παράδοση, εδώ και διακόσια χρόνια περίπου, δηλαδή κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, χτύπησε κάποια χωριά η φοβερή αρρώστια της ευλογιάς την περιοχή της Λιβαθούς. Η αρρώστια ξαπλώθηκε γρήγορα και έφτασε έως τα Δωριζάτα και τα Κουντουράτα. Οι Κουντουράδες και οι Δωριζάδες βλέποντας πως το χωριό που δε μολύνθηκε από την ευλογιά ήταν η Πεσσάδα, απέδωσαν αυτήν την προστασία στην Παναγία, την Παλαιόκτιστη της Πεσσάδας.

Ζήτησαν από τους Πεσσαδιάνους να τους επιτρέψουν να πάνε να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στην εκκλησία της, η οποία βρίσκεται στο κάτω μέρος του χωριού της Πεσσάδας. Οι Πεσσαδιάνοι φοβήθηκαν να αφήσουν τους Δωριζάδες και του Κουντουράδες να διασχίσουν το χωριό τους, μήπως και μολυνθούν και αυτοί κι έτσι τους πρότειναν να τους φέρουν την εικόνα στην είσοδο της Πεσσάδας , στο μέρος που λέγεται Λόμπος, να την προσκυνήσουν.

Οι Πεσσαδιάνοι πήραν τον θρόνο με την ωραία και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και την πήγαν στο Λόμπο, στη μπασιά του χωριού, όπου οι Δωριζάδες και οι Κουντουράδες την ασπάστηκαν και σιγά -σιγά ξεπέρασαν το κακό της αρρώστιας. Από τότε καθιερώθηκε να γίνεται η λιτανεία και να τιμούν την Παναγία με πολύ σεβασμό και ευλάβεια οι κάτοικοι της περιοχής.

Η παράδοση αυτή λέγεται και με παραλλαγές, αλλά όλες τους δικαιολογούν την ύπαρξη της λιτανείας αυτής.
Φέτος , η λιτανεία έγινε στην Πεσσάδα όπως και κάθε χρόνο, την έζησα ως ήταν επιθυμία μου και την αποτύπωσα φωτογραφικά στη λεπτομέρειά της. Με φόρτισε δε χαρά από τη ζεστασιά και την υπέροχη επικοινωνία των Πεσσαδιάνων.

Μυρμήγκιασε το απόγευμα της Νιας Δευτέρας, κατά τις επτά, ο κόσμος στην παλιά εκκλησιά της Παναγίας της Παλαιόκτιστης, στην Πεσσάδα. Κόσμος κάθε ηλικίας, που έβλεπες στα μάτια του, να καθρεπτίζεται η ευλάβεια προς την Παναγία τους, καθώς και ο σκοπός που μαζεύτηκαν για να υπηρετήσουν τον απογευματινό περίπατο της Παναγίας στο χωριό τους.

Ψαλτάδες: ο Θεόφραστος Χαρτουλιάρης, ο Μάρκος Αποστολάτος (πριν γίνει αρχιμανδρίτης), ο Λάμπρος Παν. Σιμάτος, ο Γιώργος Όρκουλας, έψαλλαν αρμονικά τον παρακλητικό λειτουργικό μέρος για την Παναγιά, και χωρίς εξάρσεις αντιφωνούσαν μεταξύ τους, εναλλάσσοντας ο καθένας με τη σειρά του, υποβοηθούμενος από το σταθερό ισοκράτημα.

Ήρθε η στιγμή, που με τη βοήθεια των Επιτρόπων τα παιδιά πήραν τα εξαπτέρυγα, στον σταυρό και κάποιες εικόνες στα χέρια και παρατάχτηκαν στο μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας για την πομπή της λιτανείας. Παιδιά του κατηχητικού τα περισσότερα, στέκονταν παραταγμένα έως να βγει ο θρόνος από τους μεγάλους και να αρχίσει η περιφορά του στο χωριό. Ο ήλιος άρχισε να πλαγιάζει και, το ημίφως της ημέρας συντρόφευε των κεριών το χαμηλό φέγγισμα. Μπροστάρης με την κασσελέτα του ναού, ο Γιώργος Όρκουλας, που όταν τα χέρια των πιστών ξετυλίγοντας για να δώσουν τον οβολό τους για την Παναγία, εκείνος πρότασσε το ιερό κουτί με την σχισμή στο επάνω μέρος και την όμορφή αργυρομέταλλη επένδυσή του.

Πέρασε η πομπή της λιτανείας από πολλά σημεία του χωριού, όπου άνθρωποι που δεν μπορούσαν για λόγους υγείας να πάνε στην εκκλησία, τους δόθηκε η δυνατότητα να προσκυνήσουν την αγία εικόνα. Ο πανοσιολογιότατος ιερέας Μιχάλης Σταματελάτος, με απλότητα και αμεσότητα με το σταυρό στο χέρι, διάβαζε την ευχή και την παράκληση για την κάθε οικογένειας και τους ανθρώπους που περίμεναν να περάσει η πομπή από το πορτόνι τους. Στάση έγινε και στο Μνημείο των Πεσόντων του χωριού που ο ιερέας διάβασε για τους αγωνιστές που η μαρμάρινη στήλη μαρτυρούσε τα ονόματα τους και που βρίσκονταν μέσα στην πρασινάδα.

Η λιτανική πομπή κατέληξε στο Λόμπο, που σύμφωνα με την παράδοση έγινε το προσκύνημα της εικόνας της θαυματουργής Παναγίας από τους Κουντουράδες και τους Δωριζάδες.

Σε όλη αυτήν τη διαδρομή μα και στην εκκλησία βοηθούσαν οι Επίτροποι του ναού, Μαρίνος Σκλαβούνος, Γεράσιμος Σολωμός, οι επιτρόπισσες Μαίρη Όρκουλα και Αφροδίτη (Τίστα) Σκλαβούνου, Γιώργος Μινέτος και ο ακούραστος φίλος Γεράσιμος Καραβίας με τη σύζυγό του Ελένη, που διακριτικά και όμορφα βοηθούσαν σε ότι ήταν απαραίτητο.

Κατά τη λιτάνευση της ιεράς εικόνας από διάφορες οικίες της Πεσσάδας, κάποιες γυναίκες εκδήλωναν την πίστη τους και το σεβασμό τους προς τη Παναγία, ρίχνοντας στο διάβα της ροδοπέταλα και άλλες είχαν το λιβανιστήρι τους αναμμένο, που το αρωματικό λιβάνι σου έπαιρνε τη μύτη. Μα καθώς οι κήποι στην Πεσσάδα ήταν λουλουδισμένοι και τα παλιά και νέα κτίσματα αβίαστα διαδεχόταν το ένα το άλλο, όλα φαίνονταν ως μια κινουμένη ζωγραφιά μέσα στην ήσυχη εσπερινή χωριάτικη ατμόσφαιρα.

Η πομπή της λιτανείας γύρισε πίσω στην εκκλησιά της Παναγίας, της Παλαιόκτιστης, και ακολούθησε μετά το πέρας της λιτάνευσης, στο κελί του ναού παράθεση γλυκών και ορεκτικών που επιμελούνται συχνά οι κυρίες του χωριού.

Μέσα σε ατμόσφαιρα ζεστής φιλοξενίας γίνηκαν όλα τόσο όμορφα.

Πήρα το δρόμο του γυρισμού, μα με έζωναν οι σκέψεις και οι προβληματισμοί. Θα πρέπει να στηρίζονται τα έθιμα, λαϊκά και θρησκευτικά, καθώς και οι παραδόσεις για να έχουμε ζωντανές γειτονιές και χωριά, Μην την πάθουμε τη δουλειά όταν θα δούμε τα δύσκολα στις μεγαλουπόλεις και στις μεγάλες πρωτεύουσες και θα θέλουμε να σκεφτούμε το γυρισμό μας στη επαρχία.

Τέλος, αξίζουν πολλά μπράβο και έπαινοι στους Πεσσαδιάνους, στον Ιερέα που με τη στακάτη φωνή και την καθαρή ψαλτική του κρατούν της «Λιτανικής» αυτής παράδοσης τους απόηχους.

Ήταν μια λιτανεία θρησκευτικότατη, δοξαστική με ανθρώπους φιλόξενους και χαμογελαστούς, που ξέρουν να οδηγούν τα παιδιά τους στα χνάρια της παράδοσης και να ευλαβούνται την Κυρά του Κόσμου, την Παναγιά μας.