Στις 2 Μαϊου 2020 συμπληρώνονται έντεκα χρόνια από το πανευφρόσυνο γεγονός και την ευλογημένη χρονική στιγμή της επανακομιδής στην Κεφαλληνία των ιερών λειψάνων των ομολογητών αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος, των εν Σάμη της Κεφαλληνίας καταφυγόντων, ασκησάντων, κοιμηθέντων και φανερωθέντων.

Τα ιερά λείψανα των τριών αγίων, οι οποίοι ως γνωστόν φέρουν την προσωνυμία «Άγιοι Φανέντες» και είναι οι παλαιότεροι άγιοι στην εκκλησιαστική ιστορία της Κεφαλληνίας, αρπάχθηκαν με την πάροδο του χρόνου από τους Ενετούς από την ιστορική ιερά μονή των Αγίων Φανέντων που βρίσκεται πάνω από την κωμόπολη της Σάμης και μεταφέρθηκαν στη Βενετία. Εκεί οι Ενετοί τα εναποθέτησαν στον μεγαλοπρεπή ναό του Προφήτου Ζαχαρία μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα. Μετά τον εντοπισμό των ιερών λειψάνων, των οποίων τα ίχνη είχαν εξαφανισθεί για περισσότερα από 700 χρόνια, και την τεκμηριωμένη επιστημονική ταυτοποίησή τους ο Καρδινάλιος της Βενετίας δώρισε στην Ιερά Μητρόπολη Κεφαλληνίας μικρό μέρος των ιερών λειψάνων και των τριών ομολογητών αγίων.

Την 1η Φεβρουαρίου 2009 ο αοίδιμος Μητροπολίτης Γλυφάδας κυρός Παύλος επέστρεψε από τη Βενετία συνοδεύοντας τιμητικά τα ιερά λείψανα των Αγίων Φανέντων, γενόμενος μάλιστα ο ίδιος, μέτοχος της επιστημονικής διαδικασίας αναγνωρίσεώς τους.

Τα ιερά λείψανα φιλοξενήθηκαν επί τρεις μήνες στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου Καβουρίου Αττικής, όπου εκατοντάδες χριστιανοί προσήλθαν για να τα προσκυνήσουν και να ζητήσουν τις πρεσβείες των αγίων κατά τις τελεσθείσες προς τιμήν τους Θείες Λειτουργίες, Παρακλήσεις και Αγρυπνίες. Το ευλογημένο αυτό γεγονός της επί τρίμηνον φιλοξενίας και παραμονής των ιερών λειψάνων των τριών ομολογητών αγίων της Κεφαλληνίας σε ενοριακό ναό της Ιεράς Μητροπόλεως Γλυφάδας οδήγησε τον αείμνηστο Μητροπολίτη κυρό Παύλο στο να προχωρήσει τον Μάιο του 2010 στην έκδοση των Υμνολογημάτων των Αγίων Φανέντων. Σ’ αυτή την έκδοση εμπεριέχονται ο εγκεκριμένος από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος Παρακλητικός Κανόνας προς τιμήν των αγίων, ποιηθείς από τον Μέγα Υμνογράφο της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας Δρ. Χαραλάμπη Μ. Μπούσια, καθώς και Εγκώμια και Μεγαλυνάρια, τα οποία συντάχθηκαν από τον εκ Σάμης Πρωτοπρεσβύτερο π. Γεώργιο Αντζουλάτο, ο οποίος στα πλαίσια της πολυετούς ερευνητικής ενασχόλησής του με τους τρεις αγίους έχει ποιήσει και την Ασματική Ακολουθία προς τιμήν τους. 

Το γεγονός της επανεύρεσης των ιερών λειψάνων των τριών ομολογητών αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος και της επανακομιδής ενός μέρους τους στην Κεφαλληνία προσέλκυσαν τον Φεβρουάριο του 2009 το ενδιαφέρον όχι μόνο του Ελληνικού, αλλά και του Διεθνούς Τύπου. Είναι ενδεικτικό ότι παγκόσμιας εμβέλειας Μ.Μ.Ε., όπως το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) και το Ρωσικό ITAR-TASS αναμετέδωσαν το ευφρόσυνο γεγονός. Αλλά και πολλές ιστοσελίδες αναδημοσίευσαν την είδηση της επιστροφής των ιερών λειψάνων των Αγίων Φανέντων από τη Βενετία στην Κεφαλληνία τόσο σε ευρωπαϊκές όσο και σε μακρινές χώρες, όπως στη Βραζιλία και την Αργεντινή.                      Η περιήγηση στον Διεθνή Τύπο του γεγονότος της επανεύρεσης και επανακομιδής των ιερών λειψάνων των αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος καθιστά πλέον γνωστούς στα πέρατα της οικουμένης τους τρεις ομολογητές αγίους, οι οποίοι έζησαν και εκοιμήθησαν οσιακώς στην περιοχή της Σάμης τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι από την αρχαιότητα έως και σήμερα το γεωγραφικό τμήμα της ανατολικής Κεφαλληνίας, αλλά και ολόκληρο το νησί του Ιονίου διατηρεί τη διαχρονική ονομασία Σάμος ή Σάμη, γεγονός που επιβεβαιώνεται και μέσα από το πλήθος των αρχειακών πηγών και δημοσιεύσεων. Είναι ενδεικτικό ότι ο διαπρεπής γεωγράφος Στράβωνας (64π.Χ. - 19μ.Χ.) αναφερόμενος στον Όμηρο, διαπιστώνει ότι ο ποιητής χρησιμοποιεί το όνομα Σάμος για το νησί, το οποίο καλείται σήμερα Κεφαλληνία: «Σάμον δὲ τὴν νῦν Κεφαλληνίαν, ὡς καὶ ὅταν φῇ».Άλλωστε και η πλησίον της Σάμης δημοφιλής παραλία φέρει μέχρι σήμερα το όνομα 'Αντίσαμος'.

Σύμφωνα με τα δύο λατινικά συναξάρια του 14ου αιώνος οι τρεις άγιοι κατάγονταν από την Ανατολή, υπηρετούσαν ως στρατιωτικοί στον Ρωμαϊκό στρατό και διακρίνονταν για τις πολλές τους αρετές και τη βαθιά τους πίστη στον Θεό. Την εποχή του αιρετικού αυτοκράτορος Κωνστάντιου εγκατέλειψαν τη Σικελία, όπου βρίσκονταν και αποβιβάστηκαν στην Κεφαλληνία για να αποφύγουν να ασπασθούν τη φοβερή αίρεση του Αρείου. Εκεί αναζήτησαν κατάλληλο τόπο για άσκηση και προσευχή και εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα της Σάμης απέναντι από την Ιθάκη, όπου ανακάλυψαν μέσα σε πυκνό δάσος από χαμηλά δένδρα και θάμνους τα ερείπια ενός μισοκαταστρεμμένου ναού. Στον τόπο αυτό έζησαν ασκητικά,προσευχόμενοι αδιάλειπτα στον Θεό μέχρι το τέλος της επίγειας ζωής τους.

Πολλά χρόνια μετά την οσιακή τους κοίμηση οι τρεις άγιοι εμφανίστηκαν σε όραμα και με μορφές αγγέλων σ’ έναν επιφανή και πλούσιο κάτοικο του νησιού, τον Μιχαήλ, ο οποίος έπασχε από μια μορφή λέπρας. Όταν ο Μιχαήλ ξύπνησε, δεν γνώριζε ούτε τα ονόματα των αγίων ούτε και τον τόπο, όπου αυτά βρίσκονταν. Συνάντησε όμως έναν χοιροβοσκό, ο οποίος του διηγήθηκε ότι ακολουθώντας έναν απομακρυσμένο χοίρο, μπήκε μέσα σ’ ένα πυκνό δάσος και αντίκρισε τρία άταφα και άφθορα σώματα, από τα οποία αναδίδονταν μια υπέροχη ευωδία. Τότε ο Μιχαήλ κατάλαβε, ότι πρόκειται για τους τρεις αγίους και κατευθύνθηκε στον τόπο, όπου βρίσκονταν αυτά. Αφού προσκύνησε με ευλάβεια τα ιερά σκηνώματα, τα οποία φεγγοβολούσαν μέσα σε άπλετο φως, θεραπεύτηκε αμέσως από τη λέπρα.

Στον τόπο της θαυματουργικής ανεύρεσης των ιερών σκηνωμάτων ανεγέρθηκε αργότερα με δική του δαπάνη περιώνυμη ιερά μονή προς τιμήν των τριών αγίων, που φέρουν την προσωνυμία «Άγιοι Φανέντες», η οποία φανερώνει τον θαυμαστό τρόπο της φανέρωσης και ανάδειξής τους από την αφάνεια. Η ιστορική αυτή ιερά μονή, η οποία είναι κτισμένη στην κορυφή της νότιας ακροπόλεως της αρχαίας Σάμης και σε υψόμετρο 226μ.,διαδραμάτισε έναν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και πνευματική ζωή του μεγαλύτερου νησιού του Ιονίου και αποτέλεσε για αιώνες το κέντρο της τιμητικής προσκύνησης των τριών αγίων. Η παλαίφατη ιερά μονή των Αγίων Φανέντων,της οποίας η ίδρυση χρονολογείται πριν από το 1264, ανακαινίστηκε κατά το έτος 1633. Όμως το 1953 οι καταστροφικοί σεισμοί που έπληξαν την Κεφαλληνία,ερείπωσαν την περιώνυμη μονή, η οποία στη δικαιοδοσία της είχε πέντε μετόχια. Δίπλα στα ερείπια του μισογκρεμισμένου καθολικού της μονής έχει ανεγερθεί νεόδμητο παρεκκλήσιο, το οποίο αποτελεί και το επίκεντρο των λατρευτικών εκδηλώσεων προς τιμήν των Αγίων Φανέντων, των οποίων η μνήμη τιμάται κατ’ έτος πανηγυρικά την Κυριακή των Αγίων Πάντων.

Από το τέμπλο του καθολικού της  ιστορικής μονής έχει διασωθεί η χρονολογούμενη το έτος 1654 εφέστια εικόνα των τριών αγίων. Σ’ αυτή απεικονίζεται ο Άγιος Γρηγόριος ως σεβάσμιος γέροντας, ο Άγιος Θεόδωρος ως μεσήλικας και ο Άγιος Λέων ως νεαρός. Η αριστουργηματική αυτή εικόνα φυλάσσεται πλέον στον περικαλλή ιερό ενοριακό ναό της Κοιμήσεως Θεοτόκου Σάμης. Στον ίδιο ναό εκτίθενται προς προσκύνηση και τα ιερά λείψανα των τριών ομολογητών αγίων, των οποίων η επίσημη υποδοχή στο λιμάνι της Σάμης έλαβε χώρα το Σάββατο των Μυροφόρων 2 Μαϊου 2009,δηλαδή πριν από έντεκα χρόνια, παρουσία των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Κεφαλληνίας κ. Σπυρίδωνος, Λαρίσης κ. Ιγνατίου, Καστορίας κ. Σεραφείμ, Σύρου κ. Δωροθέου, Γλυφάδας κ. Παύλου και Λέρου κ. Παϊσίου, των αρχών του νησιού και πλήθους πιστών.

Έκτοτε τα επιστραφέντα ιερά λείψανα των Αγίων Φανέντων προσκυνούνται από τους Κεφαλλήνες, αλλά και από τους πολυπληθείς επισκέπτες που καταφθάνουν στο μεγαλύτερο νησί του Ιονίου για να λάβουν την ευλογία και την αγιαστική χάρη τόσο από το άφθαρτο ολόσωμο σκήνωμα του πολιούχου Αγίου Γερασίμου του θαυματουργού όσο και από τα ιερά λείψανα του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου στην ομώνυμη μονή της Μηλαπιδιάς, του Αγίου Παναγή του Μπασιά στο Ληξούρι και των τριών ομολογητών Αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος, των εν Σάμη της Κεφαλληνίας φανέντων.

Α. Γ. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ